Osmanlı’da Bezirgân Sarraflar, Saray ve Devlet: Köçeoğlu Şirketinin Müşteri Profili

Bu çalışma 19. Yüzyılda geleneksel sarraflığın sermaye yapısı ve aktörleri itibariyle modern finansal sisteme entegre olup olamadıklarını tartışmayı amaçlayan uzun vadeli bir araştırmanın ilk bulgularına dayanmaktadır. Makalede Köçeoğlu ailesine ait bir şirketin müşteri portföyü üzerinden bezirgân-sarraf bir ailenin saray ve devletle ilişkisi ele alınmaktadır. Bezirgân-sarraflar hanedanın, saray halkının ve üst düzey devlet görevlilerinin kişisel tedarikçileridir. 1855’te fesih sürecine giren Köçeoğulları’nın mücevher ve kıymetli kumaş şirketinin likidasyonunda büyük ortak ve şirket müdürü Artin Köçeoğlu diğer iki ortağa bazı gayrimenkuller, kumaş ve mücevher gibi mallar ve şirketin şahıslardan alacaklarını devretmiştir. Elimizde 110 kişilik bir borçlu listesi bulunmaktadır. Gerek şirkete borçlu olanların listesi gerekse ailenin şirketten daha eskiye dayanan ve şal ticaretiyle öne çıkan bezirgânlık faaliyetleri, aile şirketinin ve bireysel olarak şirket ortaklarının II.Mahmud döneminden II.Abdülhamid dönemine kadar hanedana, mabeyn başta olmak üzere saray görevlilerine, sadrazamlara ve üst düzey devlet görevlilerine kıymetli kumaş, mücevher ve çeşitli eşya temin ettiğini ortaya koymuştur. Tanzimat dönemi gibi kurumsal değişimlerin ve iktidar mücadelelerinin ön planda olduğu bir süreçte süreklilik arzeden bu ilişkiler ağı ve ailenin kazandığı itibar Agop Köçeoğlu’na Galata bankerliğinin yolunu açmış olmalıdır. Makale ailenin saray ve devletle ilişkilerinin eşya tedariki boyutunu ortaya koyarken, aynı şirketin sarraflık faaliyetleri de yürütmüş olma ihtimaline dikkat çekmektedir.