Osmanlı Ekonomik Sistemi Üzerinden Üretim Faktörlerinin Yeniden Değerlendirilmesi

Ana akım iktisat teorisinin kabul ettiği ve emek, toprak, sermaye ve girişimciden oluşan faktör bileşimi ve bunların anlamı, modern dönem Avrupa toplumunun öznel koşullarından kaynaklanmıştır, yani evrensel bir nitelik sergilemez. Bu nedenle Osmanlı ekonomik sistemini açıklayabilmek için buna uygun yeni bir faktör bileşimi önermek zorunludur. Osmanlı toplumunun askerî ve reaya diye iki sınıfa ayrılmasından hareketle askerî sınıfı temsilen devlet (örgütlü emek), reaya sınıfını temsilen de emek (canlı emek), iki üretim faktörü olarak önerilebilir. Bununla birlikte üretim için gerekli olan toprak, maden, hayvan, menkul mal gibi araçlar da sermaye (birikmiş emek) başlığı altında toplanabilir. Bu makalede Osmanlı’da ikisi (emek ve devlet) “üretim aktörü”, biri (sermaye) “üretim aracı” olmak üzere üç üretim faktörü olduğu öne sürülmüştür.