İran’ın Modernleşme Sürecinde Aḵtar Gazetesinin Rolü

İran’ın 19. yüzyılın sonları 20. yüzyılın başlarında geçirdiği modernleşme sürecinde yazılı basının etkin bir rolü olmuştur. Her ne kadar 19. yüzyılın sonlarında İran’da yayımlanan gazete ve dergi benzeri yazılı basın organlarının sayısı artmışsa da bunlar her daim İran hükûmeti tarafından uygulanan sansürlere maruz kalmışlardır. Bu nedenle İran’dan gelip İstanbul veya Kahire gibi şehirlerde yaşayan diaspora toplulukları tarafından hazırlanıp yayımlanan siyasi içerikli gazeteler tüm dünyadan derlenen haber, bilgi ve gelişmelerin İran’a aktarılmasında önemli bir rol oynamıştır. Gerek İran’da gerekse İran dışında yaşayan İranlıların büyük bir çoğunluğuna hitap eden bu gazeteler, aktardıkları haber içerikleriyle İran halkının, ülkelerinin modernleşme sürecine girmesine yönelik duydukları ilgi ve arzuyu desteklemiş ve anayasal değişikliğin alt yapısını hazırlamıştır. Özellikle İstanbul’da yerleşik İran diasporası birçok şair, reform yanlısı, muhalif, diplomat, sürgün ve üniversite öğrencisi için güvenli bir sığınma yeri olmuştur. Kendi ülkelerinde siyasi ve sosyal gidişattan hoşnut olmayan bu gruplar geldikleri İstanbul’da yazılı basın yoluyla Avrupa ve Osmanlı Devleti ile ilgili haber, fikriyat ve yenilikleri İran halkına ulaştırmıştır. Bu amaçla İstanbul’da yaşayan bir grup İranlı tarafından 1876 yılında kurulan ve Farsça yayımlanan Aḵtar isimli gazete daha sonra İran dışında yayımlanan birçok Farsça gazete için örnek teşkil etmiştir.